bảo quản Na

[Scooby-Doo]

Việc bảo quản Na bằng xăng hay ether dầu hỏa hay dầu hỏa hoặc diethyl ether chỉ có ở VN hay trong các sản phẩm của TQ mà thôi. Đây là việc bảo quản đầy nguy cơ. Vì trước đây tui có thời gian coi kho hóa chất của bộ môn. Những lọ chứa Na kim loại sau vài năm bay sạch sẽ dầu hỏa may mà không có cháy nổ gì xảy ra.

Na hay K kim loại mua từ các hãng có tiếng trên thế giới thường được bảo quản trong dầu khoáng (mineral oil). Dầu có nhiệt độ sôi và nhiệt độ bay hơi khá cao nên lọ natri có để 10 năm cũng vẫn không có chuyện gì xảy ra. Khối Natri hay K luôn chìm trong dầu và không tiếp xúc với không khí. Mineral oil cũng được dùng để đun phản ứng dưới 180 oC.

Khi phải làm việc với Na hay K kim loại, đa số các bạn đều lo sợ về tinh thần hơn là hiểm họa có thể xảy ra trong thực tế! Tui đã dùng chúng rất nhiều để làm khan các dung môi hữu cơ hay làm một số phản ứng nhưng chưa có gì nguy hiểm xảy ra khi sử dụng chúng một cách cẩn thận.

Chỉ cần dùng nhíp, kẹp hay kéo gắp cục Na ra khỏi dung dịch. Dùng miếng giấy thấm lau sạch dầu bảo quản. Rồi dùng dao hay kéo cắt bỏ lớp oxid bám bên ngoài để lấy kim loại bóng sáng bên trong đối với Na, còn K thường vẫn xám xịt có lẽ do hoạt tính mạnh hơn Na. Tui thích dùng kéo dễ cắt hơn. Nếu tay bạn không đổ mồ hôi, dùng tay không bốc cục Na cũng chả có việc gì xảy ra nhưng không nên dùng tay không để bốc K. Tui luôn luôn mang găng tay cho chắc ăn. Và phải luôn đeo kính bảo hộ để lỡ cục Na văng vào mắt.

Khi làm việc với Na hay K lúc nào bên cạnh cũng nên có cuộn giấy thấm và một bình alcol khan như EtOH, PrOH hay BuOH. Có gì xịt cồn vào giấy rồi chùi sạch các vết Na hay K dính ra ngoài.

Nếu phải điều chế các NaOR, nhớ phải dùng ROH khan thì bỏ cục Na vào bình dung môi, nó chỉ sủi tăm lên mà thôi. Nếu cồn bị ẩm sẽ thấy khí sủi dữ dội và hơi nước bốc lên ào ào. Muốn chắc ăn, ngâm bình cồn ở nhiệt độ thấp, rồi bỏ những mảnh nhỏ Na vào, sau đó nâng dần nhiệt độ lên để hòa tan hoàn toàn Na là xong. Toàn bộ TN phải thực hiện trong tủ hút vì nếu có gì sai xảy ra, thì ta chỉ việc kéo sập cửa tủ hút xuống.

Có điều lưu ý là ở VN, các bạn làm TN rất lười đeo kính bảo hộ. Tai nạn xảy ra bạn có bị đứt tay, chân vẫn sống tốt nhưng nếu mù hai mắt coi như cuộc đời bạn đã bị over. Bản thân tui nếu không đeo kính bảo hộ, cũng có khả năng bay mất hai con mắt không dưới ba lần.